Qazaq tіlіn meńgerý deńgeıіn
baǵalaý júıesі - QazTest

Qazaqstan Respy'bli'kasy Bіlіm ja'ne g'ylym mi'ni'strlіgіnіn' Y. Altynsari'n atyndag'y Ulttyq bіlіm akademi'i'asya'zіrley'іmen, Qazaqstan Respy'bli'kasy Bіlіm ja'ne g'ylym mi'ni'strlіgіnіn' Ulttyq testіley' ortalyg'y usynyp, qazaq tіlіn men'gery'dіn' den'gei'lerі boi'yns'a kommy'ni'kati'vtіk quzyrettіlіk talaptaryn anyqtai'tyn memlekettіk standarttar Qazaqstan Respy'bli'kasy I'ndy'stri'i'a ja'ne say'da mi'ni'strlіgіnіn' Tehni'kalyq rettey' ja'ne metrologi'i'a komi'tetіnіn' 2009 jylg'y 30 jeltoqsandag'y № 647-OD bui'ryg'ymen bekіtіldі ja'ne іske qosyldy.

QR ST 1926-2009 «Qazaq tіlіn men'gery'dіn' kommy'ni'kati'vtіk tіldіk quzyrettіlіkterі. Qarapai'ym den'gei'. Jalpy men'gery'»;

QR ST 1928-2009 «Qazaq tіlіn men'gery'dіn' kommy'ni'kati'vtіk tіldіk quzyrettіlіkterі. Bazalyq den'gei'. Jalpy men'gery'»;

QR ST 1929-2009 «Qazaq tіlіn men'gery'dіn' kommy'ni'kati'vtіk tіldіk quzyrettіlіkterі. Orta den'gei'. Jalpy men'gery'».

QR ST 1925-2009 «Qazaq tіlіn men'gery'dіn' kommy'ni'kati'vtіk tіldіk quzyrettіlіkterі. Ortadan jog'ary den'gei'. Jalpy men'gery'»;

QR ST 1927-2009 «Qazaq tіlіn men'gery'dіn' kommy'ni'kati'vtіk tіldіk quzyrettіlіkterі. Jog'ary den'gei'. Jalpy men'gery'»;

Bul standarttardy Qazaqstan Respy'bli'kasy Konsti'ty'tsi'i'asynyn' (7 bap), Qazaqstan Respy'bli'kasynyn' 1997 jylg'y 11 s'іldedegі № 151 «Qazaqstan Respy'bli'kasyndag'y tіl ty'raly» Zan'ynyn'; Qazaqstan Respy'bli'kasynyn' 2004 jylg'y 9 qaras'adag'y №603-II «Tehni'kalyq rettey' ty'raly» Zan'ynyn'; Qazaqstan Respy'bli'kasy Prezi'dentіnіn' 2001 jylg'y 7 aqpandag'y № 550 Jarlyg'ymen bekіtіlgen «Tіlderdі qoldany' men damyty'dyn' 2001-2010 jyldarg'a arnalg'an memlekettіk bag'darlamasynyn'», Qazaqstan Respy'bli'kasy U'kіmetіnіn' 2008 jylg'y 11 qyrku'i'ektegі № 835 qay'lysymen bekіtіlgen QAZTEST ju'i'esіn engіzy' men damyty' tujyrymdamasynyn' normalary іske asyrylg'an.

Atalg'an memlekettіk standarttardy Qazaqstan Respy'bli'kasy I'ndy'stri'i'a ja'ne say'da mi'ni'strlіgіnіn' Tehni'kalyq rettey' ja'ne metrologi'i'a komi'tetіnіn' ruqsatynsyz resmi' basylym retіnde tolyqtai' nemese jartylai' basyp s'yg'ary'g'a, ko'bei'ty'ge ja'ne taraty'g'a bolmai'dy.

Memlekettіk standarttar mazmunynda standarttardy qoldany' salasy, ondag'y normati'vtіk sіltemeler, termi'nder men anyqtamalar berіlgen son' qazaq tіlіn men'gery'dіn' a'rtu'rlі den'gei'lerіndegі jalpy erejeler ja'ne den'gei' talaptarynyn' mazmuny so'i'ley' a'reketterіnіn' tu'rlerі boi'yns'a berіlgen. Kommy'ni'kati'vtі so'i'ley' quzyrettіlіgіnіn' mazmuny so'i'ley' bіlіktіlіgіne qoi'ylatyn talaptar arqyly berіledі. A'rbіr den'gei'ge sa'i'kes tіldіk quzyrettіlіk mazmuny qazaq tіlіnіn' tіldіk elementterі arqyly usynylady. Qazaq tіlіn men'gery' den'gei'lerіne sa'i'kes tіl men'gery' den'gei'іn bag'alay'dyn' test tapsyrmalaryna jobalar berіlgen.

Memlekettіk standarttardy a'zіrley' barysyndag'y qosyms'a qujattar tіzіmі men bi'bli'ografi'i'a usynylady ja'ne QAZTEST ju'i'esі boi'yns'a testіley'dі tabysty ai'aqtag'an jag'dai'da berіletіn serti'fi'kat pen anyqtama tu'rі ko'rsetіlgen.

Qazaq tіlіnіn' qog'amdyq qyzmetіn ken'ei'tіp, onyn' man'yzyn, qajettіlіgіn tabi'g'i' tu'rde arttyry', jan-jaqty damyty'dyn' bіrden-bіr joly – tіldі oqyty'dy, u'i'rety'dі ti'іmdі ju'zege asyry', oqyty' sapasyna qatan' talap qoi'y', tіl qoldany's'ynyn' o'zdіgіnen bіlіm aly'yn ui'ymdastyry', onyn' na'ti'jelerіne turaqty baqylay' jasay'. Tіldі men'gery' den'gei'lep oqyty' negіzіnde satyly tu'rde ju'retіndіkten, a'r den'gei' tu'pkі maqsatyna qarai' tіl qoldany's'ynyn' kommy'ni'kati'vtіk quzyrettіlіk den'gei'іn anyqtay'dy qajet etedі.

Kommy'ni'kati'vtіk quzyrettіlіktіn' damy' den'gei'іn bag'alay', anyqtay' tіldіk tulg'anyn' qalyptasy', damy' den'gei'іn anyqtay'g'a mu'mkіndіk beredі. Oqyty'dyn' na'ti'jesіn bag'alay' a'rbіr den'gei'dіn' son'ynda ju'rgіzіlіp otyrady. Qazaq tіlіn kommy'ni'kati'vtіk den'gei'de bіly' quzyrettіlіgі – tіldіk tulg'a modelіn qurai'tyn negіzgі komponent bolyp tabylady.

Qazaqstandyq tіl bіlіmіn bag'alay' qazaq tіlіn men'gery'dі 6 den'gei' boi'yns'a anyqtai'dy. Qazaq tіlіn men'gery' den'gei'lerі ey'ropalyq tіl men'gery'lerdіn' den'gei'lerіmen kelesі tu'rde sa'i'kestendіrіledі:

Qazaq tіlіnen bіlіm bery'de tіldіn' barlyq saladag'y, barlyq jag'dai'dag'y ay'yzs'a ja'ne jazbas'a qoldanystag'y qurylymdary tіldі men'gery'dі bag'alay'dyn' negіzіne alynady. Bag'alay' den'gei'lerі tіldі ay'yzs'a ja'ne jazbas'a u'i'reny'degі ju'i'enі, dybystay' ju'i'esіn, tіlde tu'rlі kommy'ni'katsi'i'alyq maqsattag'y qyzmetterdі atqaratyn jalg'ay'lardyn' qoldanysyn, so'zderdіn' jasaly'yn, kez kelgen suraq ti'pterіn, so'i'lem ti'pterіn tu'sіne aly'yn, so'zderdіn' ty'ra ja'ne ay'yspaly mag'ynalardag'y qoldanysyn men'gery'іn, o'z maqsaty men oi'yn jetkіzy'de tіldіk qurylymdardy qoldana bіly'іn, jaza ja'ne ai'ta aly' den'gei'іn bag'alay'dy ko'zdei'dі. Bag'alay' barysynda barlyq leksi'ka-grammati'kalyq qurylymdar ja'ne sol qurylymdardy qamtyg'an tіldegі materi'aldar qabaty, olardy bag'alany's'ynyn' tyn'dap tu'sіny'і, men'gery'і, oqyp tu'sіny'і, durys jazy' den'gei'іn i'gery'і, so'i'lei' bіly'і, ai'ta bіly'і bag'alay' apparatyna negіz bolady. Tіl bіlіmі g'ylymynda tіldіk tulg'any qalyptastyry' u's'іn qazaq tіlіn men'gery' a'reketіnіn' tu'rlerі: tyn'dalym, leksi'ka-grammati'ka, oqylym, jazylym, ai'tylym pai'dalanylady.

Qazaq tіlіnen bіlіm bery' men bag'alay' qazaq tіlіn qoldany's'ynyn' qazaq tіlіn ay'yzekі so'i'ley' den'gei'іnde ja'ne jazba tіlde, resmi' ja'ne resmi' emes qatynastarda, psi'hologi'i'alyq ku'i'dіn' barlyq jag'dai'larynda, ku'rdelі oi'lar jelіsіn bіldіry' maqsatynda qoldanylatyn qarym-qatynas den'gei'lerіnde, jazba qarym-qatynas barysynda qoldana aly' den'gei'іn anyqtay'g'a bag'yttalady.